Những năm đầu

Theobald là con trai cả của Theobald I của Navarre và người vợ thứ ba, Margaret xứ Bourbon. [2] Ông kế vị ngai vàng của cha mình sau khi cha ông qua đời, khi mới mười bốn tuổi. Mẹ của ông làm nhiếp chính với James I xứ Aragon cho đến năm 1256, khi Theobald trưởng thành. Vào ngày 27 tháng 11, ông khẳng định Fueros của Navarre, đã hạn chế quyền lực của ông bằng cách đặt ông dưới sự cố vấn của một gia sư từ tầng lớp quý tộc. Ông không thể đưa ra phán quyết nếu không có một hội đồng gồm mười hai (bồi thẩm đoàn) gồm các nhà quý tộc. Tuy nhiên, Theobald không bằng lòng vì bị hạn chế như vậy trong đặc quyền của hoàng gia trước sinh nhật 21 tuổi của mình. Ông đã nhận được các nghi thức phong tước và đăng quang từ Giáo hoàng Alexander IV lần lượt vào năm 1257 và 1259 và cố gắng biện minh cho quyền cai trị thiêng liêng của mình, một khái niệm xa lạ cho đến thời điểm đó trong chính trị Navarre.

Chính sách trong nước

Để chống lại xu hướng phân quyền, giảm bớt quyền lực của giới quý tộc, và trốn tránh sự kiểm soát của các fueros (tạm dịch là luật bản địa) đối với mình, Theobald đã chuyển sang giai cấp tư sản. Ông đã chính xác hóa các khoản thuế bất thường và các khoản áp đặt từ họ, nhưng họ vẫn ủng hộ ông vì ông đã cấp cho họ quyền, uy tín và ảnh hưởng chính trị. Ông mở rộng các fueros của Navarre đến Lantz và Estella đến Tiebas - ngày nay đang trong tình trạng đổ nát và mất dân số - và Torralba Del Río. Ông thành lập Espinal (Aurizberri, gần Roncesvalles) vào năm 1269.

Theobald tiếp tục cuộc tranh giành quyền lực với giám mục Navarre bắt đầu dưới triều đại của cha mình. Người trước đây đứng về các giáo dân Basque bản địa của ông ở quận Navarre, trong khi Theobald thống nhất quận Saint Nicolas của Pamplona, được bầu từ những người Occitans đến từ miền nam nước Pháp. Cuối cùng, ông đã cố gắng chấm dứt các cuộc chiến giữa các quận vào năm 1266, thúc đẩy một thỏa thuận giữa các hội đồng của ba quận Navarre — nhưng không phải là cuối cùng đã tránh được cuộc chiến tranh phá hoại của người Navarre vào năm 1276.

Trong những công việc khác, Theobald tiếp tục các chính sách của cha mình. Ông đã cải thiện việc quản lý của hoàng gia về thu nhập và chi tiêu, và tiến những hành cuộc điều tra dân số đầu tiên. Số lượng năm 1266 cho thấy dân số 150.000 người ở Navarre. Khoảng 6,75% ngân sách của hoàng gia được chi cho bộ máy hành chính, 33,84% cho quân đội, và 59,6% cho việc duy trì quốc vương và gia đình cũng như các nhiệm vụ khác của ông.

Liên minh với Pháp

Theobald nhận được sự ủng hộ của vua Louis IX của Pháp, người đã ủng hộ các vị vua đồng nghiệp của mình chống lại các chư hầu của họ một cách nhất quán. Theobald kết hôn với Isabella, con gái của Louis, vào ngày 6 tháng 4 năm 1255. Theobald đóng vai trò là cố vấn của Louis và Louis là thẩm phán trong các vấn đề nội bộ của Navarre. Khi con gái Alfonso X của Castile là Berengaria được hứa hôn với con trai Louis IX là Louis của Pháp, Castile đã nhượng quyền sử dụng các cảng Fuenterrabía và San Sebastián cho Navarre vào ngày 1 tháng 1 năm 1256.

Vào tháng 7 năm 1270, Theobald bắt tay với cha vợ của mình tham gia vào trong cuộc Thập tự chinh lần thứ tám tới Tunis. Louis chết vì bệnh kiết lỵ trong cuộc bao vây. Theobald chết mà không để lại hậu duệ tại Trapani ở Sicily khi trở về cùng năm đó.[3] Ông được kế vị bởi em trai của mình, Henry I. Người vợ góa của ông, Isabella trở về quê hương ở Pháp, nơi bà qua đời vài tháng sau đó và được chôn cất tại Provins.[4]